"Хүмүүс бидний туйлын зорилго бол зовохгүй, жаргалтай байх явдал юм. Гэвч жаргалыг хүсээд байгаа болов ч түүндээ хүрэх арга замаа бид мэддэггүй" хэмээн "Лэгмон сан"-ийн тэргүүн А.Батцэнгэл ярилаа. Тэрбээр АНУ-ын "Эмори" их сургуулийн Танин мэдэхүйд суурилсан энэрэнгүй сэтгэлийг хөгжүүлэх бясалгалын багш бөгөөд өдгөө энэ хөтөлбөрийг "Лэгмон сан" НҮТББ-ынхаа хүрээнд олон нийтэд зааж буй. Бид түүнтэй стрессийг хэрхэн тайлах арга замын талаар дэлгэрэнгүй ярилцлаа.

ЭРДЭМТЭД ЖАРГАЛТАЙ БАЙХ ГОЛ АРГА ЗАМЫГ ЭРЧИМТЭЙ ХАЙЖ ЭХЛЭВ

Шинжлэх ухааны эрдэмтэд жаргалтай байх арга замыг улам эрчимтэй хайж эхэлсэн. Үүний үр дүнд орчин үеийн шинжлэх ухаан сүүлийн 60 гаруй жил сэтгэл гэдэг зүйлийг гүнзгийрүүлж судалж байна.

Барууны шинжлэх ухааны эрдэмтэд сэтгэл төвлөрөл болон энэрэнгүй сэтгэлийн талаарх гүнзгий судалгаанууд боловсруулж, олон бясалгалын хөтөлбөрүүд гаргаад байна. Үүний нэг жишээ нь АНУ-ын "Эмори" их сургууль юм. Энэ сургууль бол тархи судлалын чиглэлээр дээгүүр эрэмбэлэгддэг том сургууль. Тус сургуулийн Энэрэнгүй сэтгэлд суурилсан ёс зүйн төвийн захирал профессор Тэнзэн Нэги бидний сэтгэл хөдлөл биеийн эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлдөг талаар судалгаа хийж докторын зэрэг хамгаалсан бөгөөд тус сургуулийн тархи судлалын ажлууд нь сүүлдээ сэтгэл судлалтай холбогдоод эхэлж л дээ. Ингэснээр сүүлийн 20 гаруй жил энэрэнгүй сэтгэлийн талаар маш гүнзгий судалгаа хийж эхэлсэн байгаа юм. Үр дүнд нь энэрэнгүй сэтгэлийн хөгжүүлснээр хүний биеийг эрүүл байлгахад чухал нөлөөтэй эерэг өөрчлөлтүүд бий болдгийг судалгаа, туршилтуудаараа нотолсон юм.

Архаг стрессийг тайлах хүчтэй ерөндөг нь энэрэнгүй сэтгэл гэдгийг шинжлэх ухаанчид нотоллоо. Шинжлэх ухаан бол яг бодит туршилтаар нотолж, дүгнэлт гаргадаг шүү дээ. Мөн нэг хоёрхон жил туршигдсан зүйлийг биш 20, 30, 40 жилийн хугацаанд туршигдсан, хуримтлуулсан бодит мэдээлэлд тулгуурлаж дүгнэлт гаргадаг учраас энэ мэдлэгийг шууд хэрэглээ болгож болдог. Тэдний хийж байгаа судалгаа, дүгнэлтүүд бидэнд маш чухал. Бид түүнийг нь маш сайн ойлгодог, мэддэг байх хэрэгтэй байгаа юм.

Энэрэнгүй сэтгэл биеийн эрүүл мэндэд ийм ийм байдлаар нөлөөлж байна гэдгийг маш олон судалгаа туршилтуудыг хийж, нотолсон.

Жишээлбэл, 2017 онд Эмори их сургуулийн эрдэмтэд зургаан сартайгаас гурван ойд хүрсэн бага хүүхэдтэй эцэг, эхчүүдийг сонгон найман долоо хоногийн турш энэрэнгүй сэтгэлийг хөгжүүлэх бясалгалд хамруулжээ. Тэднийг бясалгалд суухаас өмнө үснээс нь кортизол буюу стрессийн дааврыг хэмжиж үзсэн ба найман долоо хоног бясалгасны дараа дахин кортизолын түвшинг хэмжихэд буурсан байна. Хамгийн сонирхолтой нь тэдний хүүхдүүдийн кортизолын даавар нь дагаад буурсан байна. Хүүхдүүд бясалгалд суугаагүй ч аав ээжийнх нь энэрэнгүй сэтгэл нөлөөлсөн байгаа юм. Гурван настай хүүхэд аливаа зүйлийн нарийн учрыг ойлгохгүй шүү дээ. Ийм балчир хүүхдийн стрессийн түвшин дагаад буурсан байна гэдэг нь хэрэв хүн энэрэнгүй сайхан сэтгэлтэй байвал дэргэдэх хүмүүстээ эергээр нөлөөлдөг гэсэн үг юм.

БИДНИЙГ НЭГТГЭДЭГ ГОЛ ЗҮЙЛ НЬ НЭГ НЭГНЭЭ ГЭСЭН СЭТГЭЛ

Тэгвэл бид энэрэнгүй сэтгэлтэй байх боломжтой юу, үгүй юу гэдэг асуудал одоо урган гарч ирнэ. Хүмүүс бид бие махбод талаасаа энэрэнгүй сэтгэлтэй байх боломжтой. Мөн нийгмийн талаасаа ч энэрэнгүй сэтгэлтэй байх боломжтой.

Эхэнд нь бие махбод талаас энэрэнгүй сэтгэлтэй байх боломжтой гэдгийг тайлбарлая. Жишээлбэл, хүүхэд эхийн хэвлийд бойжиж байхад эх нь маш ихээр хайрладаг шүү дээ. Хүүхдээ хөдлөх бүрийд л хайрладаг. Ээжийн сэтгэлд төрж байгаа хайрлах, энэрэх сэтгэл хэвлийд буй хүүхдэд нөлөөлдөг. Ингээд хүүхэд бойжиж гүйцээд төрлөө. Хүүхэд төрмөгц ээжид нь хүүхдээ энэрч хайрласан сэтгэл төрнө, үүний улмаас тархинд нь өөрчлөлт явагдаж, ингэснээр хөхөнд сүү ивлэдэг. Дөнгөж төрөөд буй хүүхэд ингэж л амьд үлддэг. Өөрөөр хэлбэл бид бие махбодоор дамжуулан энэрэнгүй сэтгэлийг мэдэрдэг гэсэн үг.

Хоёрдугаарт, нийгмийн талаас нь авч үзье. Хүмүүс бид нийгмийн амьтад. Нийгмийн амьтдыг нэгтгэдэг гол зүйл нь юу  гэвэл нэгнийгээ хайрлах сэтгэл юм. Хэрвээ нэг нэгнийгээ хайрлахгүй бол нийгмийн амьдрал бүрэлдэхгүй. Бид нэг нэгнээсээ хамааралтай амьдардаг. Ковид-19 цар тахлын үед удаан хугацаанд хөл хорьсон. Хэн нэгэнтэй уулзаж болохгүй шүү гээд байхад л нэг нэгэнтэйгээ уулзаад халдвар авч байсан шүү дээ. Бидний амьдрал бусад хүнгүйгээр төсөөлөхийн аргагүй юм.

Тэгвэл биднийг нэгтгэдэг гол хүчин зүйл нь нэг нэгнийгээ гэсэн халуун дулаан сэтгэл юм. Хэрэв та ууртай догшин, харгис байх юм бол хэн ч тантай нэгдэхийг хүсэхгүй.

Эх сурвалж-GoGo.mn